Brief aan Vader – naar Franz Kafka

Toen Hermann Kafka in 1919 de huwelijksplannen van zijn zoon afkeurde, was voor de zesendertigjarige Franz Kafka het moment aangebroken om zijn vader een lange brief te schrijven. Het werd een intieme getuigenis van de complexe verhouding met zijn vader, waarin Kafka grip probeert te krijgen op de overheersende vaderfiguur waaraan hij maar niet kan ontkomen. Kafka beschrijft de angst, het schuldgevoel en de verstikking die hij voelt, en ook hoezeer hij gebukt gaat onder de tirannieke reus die zijn vader is of voor hem lijkt te zijn. Via herinneringen, beschrijvingen, gebeurtenissen en grondige reflectie krijgt de moeizame relatie van Kafka met zijn vader meer en meer reliëf.
De verhouding tussen Kafka en zijn vader is in essentie kenmerkend voor de relatie tussen elke vader en zoon. Brief aan vader is een indringend en beklemmend relaas dat zich evengoed in de huidige tijd kan afspelen. Het is dan ook een tijdloos document dat wereldliteratuur is geworden.
Kafka heeft zijn brief niet aan zijn vader durven geven of versturen. Hij vroeg zijn moeder dat te doen, wat zij weigerde. Kafka’s vader heeft de brief nooit gelezen.

‘Mijn schrijven ging over jou. Het waren alleen maar jammerklachten die ik aan jouw borst niet uiten kon’, bekende Franz Kafka (1883-1924) in de beroemde brief aan zijn dominante vader uit 1919. Hij wilde zijn vader niet opvolgen in diens zaak, maar ging rechten studeren en was daarna werkzaam in het verzekeringswezen. Belangrijker voor hem was echter het schrijven. Zijn eerste boek, de verhalenbundel Betrachtung, kwam uit in 1912. Later volgden o.a. Die Verwandlung en Das Urteil — beide over een vader-zoonverhouding —, waarmee hij zijn naam vestigde. In 1917 bleek hij aan tbc te lijden. Het was mede aanleiding om de relatie met zijn verloofde Felice Bauer te beëindigen. Hij kuurde in diverse oorden, maar het mocht niet baten: hij overleed in een sanatorium bij Wenen. (Zijn vader overleefde hem met zeven jaar.) Na zijn dood gaf vriend Max Brod de onvoltooide romans Der Prozess, Das Schloss en Amerika uit, waarmee Kafka’s naam gaandeweg ook internationaal bekend werd. Nu geldt hij als een van de belangrijkste schrijvers van de 20ste eeuw.

In een theatrale enscenering ‘bezorgt’ acteur Boris van den Wijngaard zijn bewerking van Kafka’s Brief aan Vader, verweven met toepasselijke teksten uit diens dagboeken en brieven, nu bij het publiek. Het gesproken woord van de zoon tegen de zwijgende vader.

Boris van den Wijngaard
maakt, speelt en regisseert theaterproducties rondom het werk van schrijvers uit de wereldliteratuur. Zo bracht hij onder andere werk van Pirandello, Strindberg, Pessoa, Balzac, Garcia Lorca, Nijhoff, Couperus, Dorothy Parker en W.F. Hermans op het podium. Een eigentijdse aanpak kenmerkt zijn voorstellingen. Als voordrachtskunstenaar geeft hij poëzie van vele dichters van vroeger een nieuwe glans. Maakte eerder succesvolle voorstellingen met Franz Kafka in de hoofdrol.