Curzio Malaparte

Curzio Malaparte, de omstreden Italiaanse schrijver-journalist (1898-1957), werd wereldwijd bekend door zijn oorlogsromans Kaputt (1944) en - het door Liliana Cavani in 1981 verfilmde - De huid (1949), het spectaculaire Casa Malaparte op Capri en zijn Mausoleo Malaparte.
Jan van der Haar, die o.a. zijn romans in het Nederlands vertaalde, vertelt over het leven en werk van deze kleurrijke auteur. Met een voordracht van fragmenten uit Kaputt en bijzonder beeld- en geluidsmateriaal.

De schrijver Curzio Malaparte (pseudoniem van Kurt Erich Suckert) werd op 9 juni 1898 in Prato geboren uit een Duitse vader en Italiaanse moeder. Zijn veelzijdigheid vestigde zijn naam als journalist, diplomaat, filmregisseur en schrijver van korte verhalen, romans en toneel. Hij leefde aan de vooravond van beide wereldoorlogen en was bij beide zeer actief betrokken: in WOI als soldaat aan Duitse zijde en in WOII als correspondent voor de krant Corriere della Sera. Zijn politieke engagement was levendig, maar tevens gevaarlijk tegendraads in tijden van de heersende fascistische opinie. Paradoxaal gezien behoorde hij echter tot een van de eerste fascisten. Hij verkondigde deze (in eerste instantie) revolutionaire ideeën als hoofdredacteur van de krant La Stampa. Het bleef echter bij een ideaalbeeld waarvan Malaparte van mening was dat Mussolini deze verraadde. Zijn weldoordachte pseudoniem speelt daardoor in gewiekste tegenstelling met de naam van Napoleon Bonaparte: Malaparte betekent ‘hij die aan de slechte kant staat’ - onder andere een verwijzing naar zijn politieke weerstand, maar ook omdat hij wenste dat het hem beter zou vergaan dan Napoléon.
Hij bleek dan ook uiteindelijk een ware doorn in het oog van de Italiaanse fascistische partij. Na het schrijven van zijn handboek Techniek van de Staatsgreep (1932), waarin Malaparte verslag doet van verscheidene staatsgrepen, de daarbij behorende technieken en politieke processen, werd hij door Mussolini voor vijf jaar verbannen naar het eiland Lipari. Het boek werd in Duitsland, Rusland en Italië verboden. Opmerkelijk is dat Malaparte zo’n sterke politieke intuïtie had dat hij voorspellende gaven bleek te bezitten; in het boek voorspelt hij hoe ‘de dictator Hitler’ op wettige wijze aan de macht zal komen, evenals de schijnbare noodzakelijkheid van de Nacht van de Lange Messen, die in 1934 plaats zou vinden.
Malapartes grootste faam ligt echter in zijn twee romans, Kaputt (1944) en La Pelle (De Huid) (1949), twee opeenvolgende werken die de oorlogsgruwelen van de Tweede Wereldoorlog beeldend weergeven in surrealistische raamvertellingen. Een voorbeeld hiervan is het droefmakende verhaal over de in het Ladogameer vastgevroren paarden in ‘De IJspaarden’ (later nog apart uitgegeven). Milan Kundera stelde dat Malaparte met deze twee werken een nieuw archetype roman heeft gecreëerd. Dit is meer dan waar. Zijn werken zijn zeker geen heldendichten, maar rauwe optekeningen van een alles verwoestende oorlog, beschreven met de afstand van een correspondent maar met tinten van menselijkheid. Het zijn losse raamvertellingen, aan elkaar verweven door de gemeenschappelijke noemer van verschrikking, angst en gruwel die een oorlog met zich meebrengt.
Curzio Malaparte stierf in Rome op 19 juli 1957 aan longkanker, veroorzaakt door in WOI ingeademde mosterdgassen. Hij wordt gezien als een van de voornaamste culturele protagonisten van het Italiaanse Interbellum.

Jan van der Haar
studeerde Nederlands en Italiaans aan de Universiteit Utrecht en is sinds 1992 beëdigd vertaler Italiaans. Na jaren als docent aan diverse taleninstituten in Utrecht, Amersfoort, Baarn, De Bilt en Den Haag gewerkt te hebben is hij al ruim tien jaar non-stop actief als literair vertaler Italiaans. Vertaalde werk van o.a. Monaldi & Sorti, Ammaniti, Morante, Fallaci, Busi, Sacchetti, Giorgio Bassani en diverse werken van Curzio Malaparte. Met Robert Dorsman vertaalt hij incidenteel Zuid-Afrikaanse poëzie, met name die van Antjie Krog. Daarnaast schrijft hij zelf gedichten, die hij publiceerde in literaire tijdschriften als De Tweede Ronde, Passionate Magazine en Kort Verhaal. Jan van der Haar is lid van de Vereniging van Letterkundigen en van P.E.N.-Centrum Nederland. Zie zijn website.