De Tachtigers

'En terwijl de glazen geheven werden, verzekerden de jonge kunstenaars elkaar dat ze ook Nederland zouden redden van alle gezapigheid waarin de kunst hier gevangen zat, en dat ze een nieuwe schoonheid zouden scheppen, die iedereen verbaasd zou doen staan.' De Beweging van Tachtig was geboren. Rond 1880 brengt deze multidisciplinaire kunstenaarsgroep inderdaad een aanzienlijke vernieuwing in het Nederlandse culturele leven, met als centrale kenmerken individualiteit en het l’art pour l’art-principe.

In Salon Saffier een uitgebreid retrospectief. Met aandacht voor een aantal prominente schrijvers die de kern van deze artistieke beweging vormden, waarbij de focus ligt op hun leven, hun schrijfkunst en het belang van hun verdiensten voor de Nederlandse literatuur. Ook een tweetal ‘negentigers’, literaire nazaten van de ‘tachtigers’, komt aan bod.

Kloos & Vrienden
Willem Johannes Theodorus Kloos wordt als kleermakerszoon in 1859 in Amsterdam geboren. Hij studeert klassieke letteren aan de Amsterdamse universiteit, waar hij Jacques Perk leert kennen, die een heel belangrijke vriend voor hem wordt. Na diens dood, op 22-jarige leeftijd, geeft Kloos zelf de poëzie van Perk uit, en schrijft daarbij een hartstochtelijke inleiding die geldt als het manifest van de Tachtigers. Mede hierdoor wordt Kloos beschouwd als het hart van de 'Beweging van Tachtig'. Kloos zou een baanbrekend dichter en toonaangevend criticus worden.

In 1885 richt hij, samen met Frederik van Eeden, Frank van der Goes, Willem Paap en Albert Verwey - met wie hij een bijzondere relatie zal onderhouden - het tijdschift <i>De Nieuwe Gids</i> op, het periodiek dat het gedachtegoed van de Tachtigers wil verspreiden.

Als de Tachtigers vanwege ruzie over de functie van kunst - heeft kunst een geëngageerde, maatschappelijke functie of is kunst kunst omwille van de kunst? - in 1893 uiteengaan is Kloos - steevast apolitiek en vasthoudend aan het l’art pour l’art-principe - het enige, laatst overgebleven redactielid. De Nieuwe Gids, met Kloos, bestaat nog tot 1943, maar met het oorspronkelijke gedachtegoed heeft het niets meer te maken.

In 1892 brengt de Franse dichter Paul Verlaine een bezoek aan Nederland. Hij verblijft onder andere drie dagen in het atelier van beeldend kunstenaar (Tachtiger) Willem Witsen. Verlaine zal Kloos kenschetsen als ‘een nog jonge man met een krachtig en woest gezicht, die alleen en zwijgend dronk en rookte in eenzaamheid. […] Willem Kloos, de Goddelijke Zwijger.’

Rond de tijd dat er binnen de beweging van Tachtig gemengde stemmen beginnen te klinken, gaat het slechter met Kloos. Zijn toch al excessieve drankgebruik begint te escaleren, zelfs zodanig dat het vaak een delirium en psychosen bij hem veroorzaakt, waarvoor hij dan ook regelmatig wordt opgenomen, zo ook in de huidige Willem Arntsz Kliniek in Utrecht.

Hij trouwt in 1900 met Jeanne Reyneke van Stuwe, een schrijfster van societyromans, die hem verafgoodt. Dit luidt een rustiger en minder invloedrijke fase in Kloos’ leven in. Een paar jaar voor zijn dood in 1938 ontvangt hij, samen met Lodewijk van Deyssel, een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Amsterdam. — Een van zijn bekendste gedichten is Sonnet V, met de beginregel ‘Ik ben een God in ’t diepst van mijn gedachten’.

Op deze avond zal het eerste deeltje in de nieuwe boekjesreeks De Utrechtse Boekhoudpers gepresenteerd worden: de 'horribele' cyclus Infernale Impressies van Willem Kloos, geschreven in het Utrechtse Willem Arntsz Huis in 1895-96.

Charles Vergeer
is filosoof en publicist. Van zijn hand verschenen diverse boek- en tijdschriftpublicaties over de Tachtigers en Willem Kloos. Bijvoorbeeld Toen werden schoot en boezem lekkernij, over liefde en erotiek bij de Tachtigers, en over Willem Witsen en zijn vriendenkring. Schonk onder andere speciale aandacht aan de Wrok- en wraaksonnetten, en andere poëzie van Willem Kloos. Charles Vergeer doceert wijsbegeerte en ethiek aan de Fontys Hogescholen. Naast vele boeken op vakfilosofisch gebied publiceerde hij ook over Lou Salomé, Friedrich Nietzsche, Arthur van Schendel en Gerard Reve.

Ed Figee
is jarenlang journalist geweest. Schreef reportages en enkele boeken over politiek en communicatie, maakte tal van interviews, 'vertaalde' als Haags politiek verslaggever de geheimen van de dagelijkse politiek, maar behield als rode draad zijn verwantschap met de literatuur, het boek en de taal. Was als interviewer in Salon Saffier eerder te horen in een programma over Arthur van Schendel, Maria Dermoût en Lou Salomé.

Simon Mulder
schrijft gedichten, waarbij hij gebruikmaakt van de vaste vorm (rijm en metrum). Daarnaast legt hij zich toe op de klassieke voordrachtskunst. In zowel gedichten als voordracht streeft hij naar eenheid van vorm en inhoud. Is oprichter van Stichting Feest der Poëzie en verzorgt de uitgave van Avantgaerde, een bijzonder tijdschrift voor de dichtkunst. Studeerde vergelijkend-historische taalwetenschap en wijsbegeerte. Volgt momenteel de lerarenopleiding Klassieke Talen en bereidt een onderzoeksvoorstel voor in de historische taalwetenschap. Zie zijn site en Feest der poëzie.