Dichter bij Dante

Dante Alighieri (1265-1321) schreef met zijn voornaamste werk La Divina Comedia, een allegorische gang door de Hel, over de Louteringsberg en door het Paradijs, een gedicht dat als een hoogtepunt van de Italiaanse en wereldliteratuur wordt beschouwd. Maar wie was hij, in wat voor tijd leefde hij,  wat schreef hij nog meer, wat maakt hem uniek en hoe zit zijn voornaamste werk in elkaar. En ook wat was zijn invloed op de taal en de literatuur van Italië, zijn invloed op andere kunstvormen en hoe vinden we het werk van Dante terug in Nederlandse vertalingen. Een hommage aan een uitzonderlijk en briljant man, geboren in Florence en overleden in Ravenna na jaren van ballingschap.

Over Dante schreef Francesco Petrarca (1304-1374) aan zijn goede vriend Giovanni Boccaccio (brief, 1359):
‘Mij ontbreekt bijna de kracht om voldoende te bewonderen en te prijzen – deze man, die noch de ongerechtigheid van zijn medeburgers noch armoede, noch de angels van persoonlijke vijandschappen, noch de liefde voor zijn vrouw, noch de zorg voor zijn kinderen van de weg af konden brengen, die hij voor zichzelf had bepaald, waar velen juist dan, wanneer zij veel verstand hebben, gewoonlijk gevoelig zijn aangelegd, dat zacht mompelen hen al van hun innerlijk voornemen kan afbrengen … Je zal me geloven, wanneer ik het bezweer; ik ben verrukt van de stijl en de genialiteit van deze man, en nog nooit heb ik anders dan enthousiast over hem gesproken. Het enige wat ik de mensen soms heb geantwoord die mij uitvoeriger hebben ondervraagd, is het volgende: hij is niet altijd dezelfde geweest. Want in het dichtwerk in de volkstaal is hij heerlijker en hoger gestegen dan in het Latijnse gedicht en in het Latijnse proza.’
(Uit Kurt Leonhard, Dante Alighieri (Baarn, 1992), vert. K. Velthuis-Joosten naar de Duitse vertaling uit het Latijn van H. Nachod en P. Stern, 1970)

Reinier Speelman
studeerde Italiaans in Leiden, promoveerde er en was daar ook docent. Vanaf 1987 tot en met 2023 was hij als docent (o.a. oude en moderne Italiaanse letterkunde, vertalen en Italiaanse kunst en cultuur) en onderzoeker (vooral van de joods-Italiaanse letterkunde na de Tweede Wereldoorlog) verbonden aan de Universiteit Utrecht. Van zijn hand verschenen vele publicaties over de Italiaanse literatuur, in het bijzonder over Primo Levi. Stelde ook een aantal bloemlezingen samen met hedendaagse Italiaanse verhalen, bv. Een Italiaanse zomer en Primavera. Hij is ook actief als zelfstandig vertaler, geeft lezingen over de Italiaanse film, boekverfilmingen en organiseert cultuurreizen naar Italië, Turkije en Cyprus. Speelman is gefascineerd door steden als Venetië, Ferrara, Napels en in het bijzonder Triëst. Sprak in Salon Saffier over Gabriele d’Annunzio, Bassani en schrijvers uit Triëst.

Herman Jansen
advocaat van professie, kocht in 1980 in Rome de Divina Commedia. Een eerste aanzet tot het lezen strandde, maar ongeveer twintig jaar later raakte hij door het verhaal, haar beeldende kracht en ook de treffende metaforen zo geboeid dat de ‘lectio Dantis‘ tot een bijna dagelijks genoegen werd. Om duidelijk te krijgen wat Dante nu precies geschreven had begon hij in 2003 met het vertalen van de Divina Commedia. Hij gaf er de voorkeur aan om de originele tekst zo dicht mogelijk te benaderen in betekenis, structuur en ritme.
De Werkgroep Italië Studies nam in 2018 in haar publicatie Waarheid die de schijn van leugen heeft een aantal door Jansen vertaalde canto’s uit de Divina Comedia op. Zijn integrale vertaling De goddelijke komedie verscheen in 2021 bij uitgeverij IJzer, met een voorwoord van G. A. Borgese vertaald door Reinier Speelman.