‘Die Manns’, een schrijversfamilie

'Was für eine sonderbare Familie sind wir! Man wird später Bücher über uns – nicht nur über einzelne von uns – schreiben.'

Dat schreef Klaus Mann, zoon van de beroemde Duitse schrijver Thomas Mann, in 1936. Hij heeft gelijk gekregen. Over de familie Mann zijn inmiddels vele boeken en documentaires verschenen. In Salon Saffier een portret van een uitzonderlijke schrijversfamilie uit het Duitsland van de negentiende en twintigste eeuw. Een drieluik met tekstvoordracht en authentiek beeld- en geluidsmateriaal.

‘Die Manns’ vormen een fascinerend fenomeen: een familie waarin talent, grootse prestaties en wereldroem op ongekende wijze vervlochten zijn met kilheid, verslaving, eenzaamheid en de altijd aanwezige obsessie met de dood. Middelpunt is Thomas Mann (1875-1955), schepper van een oeuvre dat nog altijd geliefd is om zijn diepgang en zeggingskracht, evenals zijn humor en levendige personages. Maar om hem heen bewogen zich nog andere talenten zoals zijn broer Heinrich en zijn beide oudste kinderen Erika en Klaus. Ook zij hadden succes, maar kwamen allen vroeg of laat in zijn schaduw te staan en waren op de een of andere manier niet opgewassen tegen het leven.

In een brief (juni 1904) aan zijn toekomstige vrouw Katia Pringsheim schrijft Thomas Mann dat ‘zijn persoonlijkheid ondergeschikt is aan het kunstenaarschap’, wat in de toekomst veel van hemzelf en van zijn geliefden zal vragen. Katia aanvaardt deze condities en trouwt met Thomas; het paar krijgt zes kinderen. En ook zij moeten hun weg vinden in de levenswijze waartoe hun ouders hebben besloten. 'Künstler (Fürst)' zijn is het voornaamste. 'Mensch'–zijn komt op de tweede plaats, dat is het voorbeeld dat zij zien.

Katia Mann stimuleerde en bewonderde haar man zijn hele leven, droeg soms ideeën aan, waakte over zijn gezondheid en zorgde ervoor dat hij niet werd lastig gevallen met zaken die de voortgang van het werk zouden kunnen belemmeren. Voor de middag mocht de ‘Zauberer’, zoals de oudste kinderen hun vader noemden, absoluut niet gestoord worden. Dan schreef hij. Katia bemiddelde tussen vader en kinderen, maar ook tussen de twee broers, Heinrich en Thomas, beiden auteur en toch zo verschillend.

Wie de familieverhoudingen van de familie Mann wil belichten kan niet heen om de (voor)ouders van Thomas, zijn zussen Julia en Clara en jongere broer Viktor, de familie van Katia Pringsheim, z’n kinderen (naast Erika en Klaus) Golo, Monika, Elisabeth en Michael en kleinkinderen. Daarbij speelt de geschiedenis van ‘die Manns’ zich af tegen de achtergond van het Duitse Keizerrijk, de negentiende eeuwse bourgeoisie, de Eerste Wereldoorlog, de Weimar Republiek, Nazi-Duitsland en de Koude Oorlog.

Michiel Hagdorn
werkte, na zijn studie literatuurwetenschap aan de Universitieit Nijmegen, als literair recensent en journalist voor diverse dagbladen en tijdschriften, onder andere voor de Volkskrant, Nijmeegs universiteitsblad KUNieuws, Dagblad De Limburger en de Nijmeegse Courant. Ook was hij enkele jaren werkzaam als bedrijfsjournalist voor Koninklijke PTT Nederland NV en als docent in het middelbaar onderwijs en het HBO. Vanuit zijn bureau Quintext verzorgt hij sinds 1997 cursussen en lezingen over de Duitse (en Duitstalige) literatuur, met uitstapjes naar filosofie, muziek en theater. Naast Thomas Mann en zijn familie staan onder andere schrijvers als Goethe, Heine, Grass en onderwerpen als de Weimar Republiek en ‘Richard Wagner’ op zijn repertoire. Hagdorn leidt ook literair-historische reizen naar het land van 'Dichter und Denker’. Zie verder Hagdorns webpagina.

Boris van den Wijngaard
heeft zich na zijn theateropleiding gespecialiseerd in het maken, spelen en regisseren van theaterproducties met literaire teksten als uitgangspunt. Zo bracht hij o.a. werk van Kafka, W.F. Hermans, Vian, Balzac, Vestdijk, Pessoa, Couperus, Pirandello, Nijhoff en García Lorca op het podium. Van den Wijngaard speelde ook gastrollen in diverse televisieseries en was te beluisteren in hoorspelen en muziekproducties. Recent regisseerde hij Evrim Kurç in Dorothy Parker en speelde hij de indrukwekkende monoloog Inferno van Strindberg. Maakte eerder voor Salon Saffier een programma rond Belle van Zuylen en Constantijn Huygens.