Dwars tegen de keer

Ida Gerhardt (1905-1997), een van Nederlands belangrijkste dichters, ontving sinds haar debuut in 1940 voor haar werk vele prijzen, met als bekroning de P.C. Hooftprijs - de Staatsprijs voor Letterkunde (1980). Trad zij aanvankelijk in de voetsporen van haar vroegere leraar aan het gymnasium, de dichter en classicus J.H. Leopold, geleidelijk aan vond Gerhardt haar eigen stem en vorm. Voor haar geen modernistische gedichten van de jaren vijftig of andere literaire stroming, maar een trouw blijven aan de traditionele poëzie. Naast dichter was ze docent klassieke talen en vertaler van Latijnse teksten van Lucretius en Vergilius. Samen met haar levensgezel Marie van der Zeyde vertaalde ze de Psalmen uit het Hebreeuws.

Mieke Koenen vertelt in Salon Saffier hoe zij als een schatgraver de laatste jaren op zoek was naar documenten, archiefstukken, brieven en andere materialen voor haar biografie van Ida Gerhardt en schetst zo, geïllustreerd met voordracht en beelden, een portret van het leven en werk van deze markante en eigenzinnige dichteres.

Ida Gerhardts gedicht 'De gestorvene' uit 1966 ('Zeven maal om de aarde te gaan…') is klassiek geworden en is te vinden in menige bloemlezing en rouwadvertentie. De beginregel van het gedicht was eveneens de titel van een bundel met een selectie van haar gedichten door Gerrit Komrij (2010). Haar poëzie wordt ook vaak vertolkt en op muziek gezet. Met zijn voordrachten van haar gedichten en psalmvertalingen was – haar oud-leerling (in Kampen) - acteur Henk van Ulsen (1927-2009) een groot pleitbezorger van haar werk. Hun beider verbondenheid met Kampen, de passie voor taal, en de liefde voor de natuur, met name de IJssel en het landschap daaromheen, lag daaraan ten grondslag.

Ida Gerhardt werd in 1905 geboren in Gorinchem. Ze studeerde, na haar middelbare schooljaren aan het Rotterdamse Erasmiaans gymnasium, klassieke talen in Leiden en Utrecht, promoveerde en ontwikkelde zich tot een schrijfster, die in haar verzen een aangrijpend zelfportret wist te geven. Vooral haar jeugd in haar geboorteplaats en Rotterdam en de problematische verhouding tot haar moeder hielden haar daarbij sterk bezig. Ondanks de literaire waardering die haar ten deel viel, voelde ze zich lang miskend als dichter. Haar zeventien poëziebundels werden in 1980 samengebracht in Verzamelde gedichten waarvan inmiddels veertien drukken verschenen zijn. Haar laatste bundel De Adelaarsvarens kwam uit in 1988. Op hoge leeftijd overleed zij in 1997 in Warnsveld, nadat zij vele jaren in het Gelderse Eefde had gewoond. In in memoriams werd ze geprezen als ‘de koningin van de Nederlandse poëzie’ (Jaap Goedegebuure) en ‘Grote Dame van de Nederlandse poëzie’ (Willem Jan Otten).
Zutphen eerde haar met de Ida Gerhardtsingel en de tweejaarlijkse Ida Gerhardt Poëzie prijs. In Kampen is een herdenkingssteen te vinden. Een genootschap bevordert de aandacht voor haar leven en werk.

Mieke Koenen
is universitair docent Latijn aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij schreef een proefschrift over Lucretius en publiceerde onder andere Stralend in gestrenge samenhang. Ida Gerhardt en de klassieke oudheid (2002) en, samen met Ben Hosman, een bloemlezing uit de correspondentie van Gerhardt: Courage! (2005). In 2014 verscheen haar veel geprezen biografie over Ida Gerhardt, Dwars tegen de keer.