En hoe verder hij ging des te langer was zijn terugweg

Zijn werk beslaat niet meer dan 150 pagina’s, toch zag de schrijver C.C.S. Crone (1914-1951), naamgever van de literaire prijs van de stad Utrecht, kans met dit kleine oeuvre de literaire geschiedenis in te gaan als degene die zo herkenbaar geschreven heeft over het Utrecht van de jaren dertig. Utrechtse locaties spelen in zijn verhalen dan ook een belangrijke rol: wel zo’n 120 keer wordt verwezen naar pleinen, straten en stegen, met name in de oude binnenstad. Maar waar werd Crone geboren, ging hij op school, waar woonde, werkte, schreef en situeerde hij zijn verhalen? Tijdens het wandelen door het Utrecht van Crone wordt het gaandeweg duidelijk. We besluiten de wandeling in de omgeving van de Bruntenhof met koffie of thee.

C.C.S. (Kees) Crones verzameld proza met zijn humor en tragiek verscheen in 1947 onder de titel De schuiftrompet. De in de bundel opgenomen teksten - 3 novellen en 10 korte verhalen – werden voor het eerst gepubliceerd in de periode 1936-1940. In 2022 verscheen de achtste druk van De schuiftrompet bij uitgeverij IJzer. Crone schreef over de kleine man, de burger met zijn besognes van alledag in een Utrechts decor, zijn thematiek is echter universeel.

De pers: Criticus Wam de Moor karakteriseerde Crones werk destijds als 'proza dat als hagel op je afkomt, pang, pang, pang. Mededeling op mededeling, scherp als glas.' Arjan Peters van de Volkskrant schreef: 'Nescio, Simon Carmiggelt, Martin Bril, F.B. Hotz ook: wie gevoelig is voor hun verhalen, moet Crone welhaast onvermijdelijk in zijn hart sluiten, al valt hij niet geheel met een van hen samen.' Vorig jaar oordeelde de Vlaamse recensent Victor De Raeymaker: ‘Dit boek lezen wordt een feest!!’ en ‘Crone is een meester in het millimeter-juist doseren van humor.’ Alexandra De Vos schreef in De Standaard: ‘Crones verzameld werk beslaat maar een handvol verhalen en novellen.Toch is dat voldoende om nu bijgezet te worden in het selecte gezelschap van belangrijke Nederlandse auteurs. Het is Crones grote verdienste dat hij uit een klein handvol thema’s en een geografisch zeer beperkt landschap een eigen wereld puurde. Een wereld die tot leven komt in alle details. Een Crone-verhaal is een opeenvolging van vlietende scènes vol kleurige details, vol licht en schaduw – als een filmmontage.’

Crones teksten zijn in Utrecht op diverse muren in de openbare ruimte te vinden. Zijn bekendste citaat 'En hoe verder hij ging des te langer was zijn terugweg' is onder andere te lezen op het Jaarbeursplein, ombouw lift roltrappen naar Centraal Station.

Marijke van Dorst
is een kenner van literatuur uit vroeger tijden en publiceert daarover. Oprichter/artistiek leider van literair theater Salon Saffier sinds 1995. Zij doet onderzoek naar en publiceert over de schrijver C.C.S. Crone. Was initiatiefnemer voor de herdrukken van De Schuiftrompet, organisator/samensteller van de tentoonstelling ter gelegenheid van Crones honderdste geboortedag in 2014 en bezorger/samensteller van de bundel Alweer regen (2021), een keuze uit de verhalen die Crone schreef tijdens zijn gymnasiumjaren.