Hans Fallada

Hans Fallada (1893-1947) was in zijn tijd wereldberoemd door zijn maatschappijkritische romans, waarin hij schreef over de ervaringen van ‘de kleine man’ gedurende het interbellum en de oorlogsjaren in Duitsland. Kende de belangstelling voor zijn oeuvre in de jaren na zijn overlijden een terugval, sinds 2009 is Fallada dankzij zijn roman Alleen in Berlijn – over het verzet van een simpel arbeidersechtpaar tegen Hitler – wereldwijd herontdekt. Hij wordt gerekend tot een van de belangrijkste Duitse schrijvers van de 20ste eeuw, die de pijnpunten van zijn tijd genadeloos vastlegde en diep doordrong tot de menselijke ziel.

Anne Folkertsma schetst op basis van Fallada’s romans, briefwisselingen en dagboeken een portret van een auteur met een tumultueus (schrijvers)leven, een portret van een auteur die worstelde met zichzelf, zijn successen, z’n alcohol- en morfineverslaving en vooral met zijn mateloze passie voor het schrijven. Zij plaatst zijn leven en oeuvre in de historische context vanaf het Duitse Keizerrijk tot en met de Russische bezetting na de Tweede Wereldoorlog en lardeert haar voordracht met tekstfragmenten uit Fallada’s werk. Geïllustreerd met beeld van Fallada en zijn tijd.

Rudolf Ditzen — bekend onder het pseudoniem Hans Fallada — werd als rechterszoon in 1893 geboren in het Noord-Duitse Greifswald en schreef al van jongs af aan. Na een persoonlijk drama, waarbij zijn beste vriend het leven liet, werd Ditzen op zijn achttiende in een psychiatrische instelling opgenomen. Daarna vond hij zijn scholing in de landbouw, waar hij in aanraking kwam met de ‘gewone mensen’ die zijn voornaamste inspiratiebron werden. Gedurende Eerste Wereldoorlog raakte hij verslaafd aan drugs. Lange tijd had hij korte baantjes, tot hij na een misstap enige jaren in hechtenis moest.
Hij slaagde erin zijn leven een nieuwe wending te geven. Eind jaren twintig ontmoette hij Anna Issel, die zijn muze, eerste lezer en rots in de branding zou worden en met wie hij drie kinderen kreeg. Zijn eerste literaire succes kwam in 1930. Twee jaar later brak hij met Wat nu, kleine man? — een roman over een pasgetrouwd jong echtpaar dat gebukt gaat onder de economische crisis — ook internationaal door. ‘Pijnlijk realistisch en waar. Ik heb lang niet meer zo’n meeslepend boek gelezen als Wat nu, kleine man?’, schreef Thomas Mann. In de VS lag de slogan 'Learn about life, from little man and his wife' op ieders lippen.
In 1933 verhuisde Fallada naar Carwitz ten noorden van Berlijn, in de hoop daar aan de verleidingen van de grote stad en de politieke druk van de nazi’s te kunnen ontkomen. Het bleek een illusie. In 1944 sneuvelde zijn huwelijk. Na een geweldsincident belandde Fallada in de gevangenis, waar hij onder levensgevaarlijke omstandigheden onthutsend persoonlijk wist te schrijven: De drinker en In mijn vreemde land, waarin hij respectievelijk terugblikt op zijn alcoholverslaving en zijn worsteling met het Derde Rijk. Hertrouwd met een jonge verslaafde vrouw raakte hij snel aan lager wal. In 1945-1946 ontstond Een waanzinnig begin over hun naoorlogse ervaringen met de Duitsers en de Russen op het platteland en te midden van het puin in Berlijn. Eind 1946 schreef Fallada binnen enkele weken Alleen in Berlijn, volgens Primo Levi de beste roman die ooit over het Duitse verzet in WO II is geschreven. Begin 1947 overleed hij, uitgeteerd en opgebrand. — Zijn werk is vaak verfilmd en op het toneel gebracht.

Anne Folkertsma
studeerde in Amsterdam en Berlijn germanistiek en vertaalwetenschap en werkte als redacteur voor diverse literaire uitgeverijen. Als vertaalster werd ze een groot pleitbezorgster voor het werk van Hans Fallada. Ze vertaalde voor Uitgeverij Cossee In mijn vreemde land. Berichten uit de gevangenis, 1944, de roman Een waanzinnig begin en de verhalenbundels Zakelijk bericht over het geluk een morfinist te zijn en recentelijk Liefde en puin. Ook herzag zij de vertalingen van Fallada's klassieke meesterwerken Wat nu kleine man?, De drinker en de onlangs opnieuw verfilmde verzetsroman Alleen in Berlijn. Voor uitgeverij Xtra vertaalde ze de bekroonde graphic novel Hans Fallada. De drinker van Jakob Hinrichs. In het verlengde van dit alles is haar veelgeprezen biografie Hans Fallada. Alles in mijn leven komt terecht in een boek (Cossee, 2015) ontstaan. Voor haar vertaalwerk ontving Folkertsma van de Kunststiftung Nordrhein-Westfalen in 2015 de Straelener Förderpreis.
Naast Fallada vertaalde ze onder anderen diens tijdgenoot Ernst Haffner en hedendaagse Duitse auteurs als Bov Bjerg en Natascha Wodin. Bovendien is ze redacteur van het tijdschrift PLUK de oogst van nieuwe vertalers, een vernieuwend platform voor literair (vertaal)talent. Meer informatie: Anne Folkertsma, De Schrijverscentrale en PLUK.