Ter Braak & Du Perron

Menno ter Braak en Eddy du Perron staan te boek als schrijvers en critici die een stempel drukten op de Nederlandse cultuur-geschiedenis van de jaren dertig. Zij trokken ten strijde tegen allerlei opvattingen in het toenmalige literaire en politieke leven. Hun samenwerking bereikte een hoogtepunt in de periode van het door hen, samen met Maurice Roelants, in 1932 opgerichte tijdschrift Forum, dat eigenzinnige standpunten uitdroeg, waaronder m.n.: de persoonlijkheid van de schrijver is belangrijker dan de vormgeving. De roemruchte literaire ‘vorm-vent discussie’ was geboren. Ook in hun waardering voor Multatuli vonden ze elkaar. In de tien jaar van hun vriendschap (1930-1940) wisselden Menno ter Braak en Eddy du Perron meer dan twaalfhonderd brieven.

Dit jaar is het 75 jaar geleden dat beiden op 14 mei 1940 overleden. Ter Braak maakte op de dag van de capitulatie van Nederland een eind aan zijn leven, Du Perron overleed aan een hartaanval.

In Salon Saffier schetsen hun biografen Léon Hanssen en Kees Snoek een portret van deze geestverwanten in het Interbellum. Na de pauze spreekt literatuurcriticus Arjan Peters met hen onder andere over de literaire, kunstzinnige en maatschappelijke betekenis van de schrijvers - toen en nu.

Menno ter Braak werd in 1902 in Eibergen geboren in een doktersgezin. Al tijdens zijn jeugd– en schooljaren viel hij op door grote intelligentie en veelzijdige belangstelling. Studeerde in Amsterdam geschiedenis en Nederlands en werkte mee aan het studentenweekblad Propria Cures. Promoveerde, schreef enkele romans, essayistisch werk en was criticus op het gebied van literatuur, geestesleven, film en toneel. Hij was naast mede-oprichter en redacteur van het literaire tijdschrift Forum (1932-1935), ook mede-oprichter en bestuurslid van het ‘Comité van Waakzaamheid’ (1936-1939), een groep van anti-nationaal-socialistische intellectuelen die zich, buiten het politieke partijwezen om, rekenschap gaf van en verzet bood aan de extremistische tijdgeest. Toen de Duitsers Nederland binnenvielen probeerde hij te vluchten naar Engeland, hetgeen mislukte. Zijn broer, medicus van professie, hielp hem om zijn leven in 1940 in Den Haag te beëindigen.
Werk o.a.: Het Carnaval der burgers (1930), Hampton Court (1931), Démasque der Schoonheid (1932), Dr. Dumay verliest (1933). Zijn Politicus zonder partij (1934) wordt alom als zijn meesterwerk beschouwd. Zie verder www.mennoterbraak.nl.

Eddy du Perron werd in 1899 In Nederlands-Indië geboren en stamde uit een adellijk Frans geslacht dat generaties lang in Nederlands-Indië gevestigd was. Opgegroeid op Java, verhuisde hij na de Eerste Wereldoorlog naar Europa. Hij verbleef in Parijs en Brussel en maakte kennis met schilders en schrijvers van dat moment en was literair actief. De erudiete Du Perron publiceerde aanvankelijk gedichten, maar viel al snel op door zijn felle, persoonlijke kritieken. Hij werd een toonaangevend criticus, essayist, dichter en prozaïst, wiens poëzieopvattingen een hele generatie dichters inspireerden. Was medeoprichter en redacteur van het tijdschrift Forum en betrokken bij diverse andere literaire tijdschriften. Van 1936 tot 1939 woonde en werkte hij weer in Indië. Hij stierf in 1940 in zijn woonplaats Bergen, op dezelfde dag en bijna op het zelfde uur als zijn vriend Menno ter Braak.
Werk o.a.: Parlando (1930), Uren met Dirk Coster (1933), De smalle mens (1934), De man van Lebak (1937). Zijn sleutelroman Het land van herkomst (1935), een verweving van zijn verleden en de actuele situatie in het Interbellum, is nog steeds verkrijgbaar. Het E. du Perron Genootschap en de E. du Perronprijs houden de belangstelling voor hem levend. Zie verder www.edpg.nl.

Léon Hanssen (foto: Koos Breukel)
is cultuurhistoricus en schrijver. Hij bekleedt aan de Tilburgse Universiteit de leerstoel 'life writing and cultural memory'. Studeerde geschiedenis aan de UvA. Zijn aandacht en zijn publicaties richten zich op het raakvlak van geschiedenis, filosofie, sociologie en de kunsten, in het bijzonder van de moderne tijd. Schreef de bekroonde, tweedelige biografie van Menno ter Braak, Want alle verlies is winst en Sterven als een polemist (2000-2001). Publiceerde ook over de poëzie van M. Vasalis. Recent kwam zijn biografie van Piet Mondriaan (periode 1919-1933) uit.

Kees Snoek (foto: Hans Kleijn)
is hoogleraar Nederlandse literatuur en cultuurgeschiedenis aan de Sorbonne te Parijs. Hij doceerde Nederlands in de VS, Indonesië, Nieuw-Zeeland en Frankrijk, schreef de biografie van E. du Perron, Het leven van een smalle mens (2005), en werkt thans aan een biografie van de Indonesische politicus Sjahrir. Hij heeft de Indonesische schrijvers Rendra en Sitor Situmorang vertaald en schrijft over (post-)koloniale literatuur.

Arjan Peters
is literatuurcriticus en redacteur van de Volkskrant. Sedert 1992 medewerker van de boekenredactie. Auteur van recensies, necrologieën, columns, interviews en beschouwingen. Recente publicaties: Eindelijk sneeuw en Kreten uit een urn. Tevens sinds enkele jaren gastcriticus aan de Rijksuniversiteit Nijmegen. In 2015 is hij gastcurator van de Schatkamer van uitgeverij Meulenhoff, waaruit hij dit voorjaar reeds Bruno Schulz’ De kaneelwinkels & Sanatorium Clepsydra selecteerde.