Vooroordeel en misverstand

In 2017 is het tweehonderd jaar geleden dat de schrijfster Jane Austen (1775-1817) overleed. Ze wordt vaak beschouwd als de eerste grote vrouwelijke auteur in de Engelse canon. Met een beperkt oeuvre, zes voltooide romans, wist zij een grote reputatie op te bouwen. Haar boeken werden veelvuldig verfilmd. Heden ten dage wordt zij vaak voorgesteld als een voorloopster van de auteurs van chick-lit en kasteelromans.

In Salon Saffier betoogt Paul Franssen dat dit beeld van Austen historisch gezien niet juist is, en haar ook geen recht doet: Austen schreef ook voor mannen, over klassenverschillen en morele kwesties, hetgeen zij deed met een subtiel gevoel voor humor en ironie. En in haar eigen tijd en ook lang daarna nog werd haar werk gelezen en gewaardeerd door zowel mannen als vrouwen.
Aan de hand van tekstfragmenten uit het werk van Austen, filmclips en feiten aangaande haar leven geeft Franssen zijn visie op deze fascinerende Engelse auteur, en analyseert hij de verschillen tussen haar moderne publieke imago en de historische werkelijkheid.

Jane Austen (1775-1817) leefde in een tijd waarin het voor vrouwen uit haar klasse nog dubieus was om romans te schrijven voor je brood; Austen heeft haar werk tijdens haar leven dan ook nooit onder haar eigen naam uitgegeven. Als dochter van een ietwat armlastige dominee met veel kinderen was ze weliswaar van goede stand, maar rijkdom heeft ze nooit gekend. Na de dood van haar vader was ze, als ongetrouwde vrouw, geheel afhankelijk van de welwillendheid van haar zes broers. Zo stelde haar broer Edward, die door een erfenis rijk was geworden, voor zijn moeder en beide zusters een huis ter beschikking op zijn enorme landgoed.
Austen was al vroeg begonnen met schrijven maar pas nadat ze in 1809 dit huis in het plaatsje Chawton had betrokken, slaagde ze er ook in om haar werk gepubliceerd te krijgen, en zodoende zelf wat geld te verdienen. Na jaren van schrijven en herschrijven van een aantal verschillende romanprojecten, brak zij in 1811 door met Sense and Sensibility (Gevoel en Verstand), dat een bescheiden bestseller werd, gevolgd door het nog populairdere Pride and Prejudice (Trots en Vooroordeel, 1813), en het meesterlijke Emma (1815). Daar komen nog bij het tegenwoordig welhaast vergeten Mansfield Park (1814), en, postuum, haar wat melancholische Persuasion (Overtuiging, 1817), en haar jeugdwerk Northanger Abbey (De Abdij van Northanger, 1817), recent verschenen in een nieuwe Nederlandse vertaling. Daarnaast nog een aantal onvoltooide projecten, zoals het veelbelovende Sanditon, waarmee ze kort voor haar dood op 41-jarige leeftijd nog bezig is geweest.
Ze werd begraven in Winchester Cathedral. Haar woning Chawton Cottage, Hampshire is sinds 1949 ingericht als museum. Vanaf 1833 zijn haar boeken nooit meer uit druk geweest.

Paul Franssen
is universitair docent Engelse literatuur aan de Universiteit Utrecht. Hij is gepromoveerd op religieuze poëzie uit de Engelse Renaissance, en heeft vele artikelen geschreven over Shakespeare en andere oudere Britse auteurs. Over Austen schreef hij voor Armada 'Van kasteelroman tot feministisch manifest: Jane Austen en de media' (2001). Begin 2016 verscheen zijn boek over Shakespeare als personage, Shakespeare’s Literary Lives, bij Cambridge University Press.

Annelies van der Bie
volgde haar opleiding aan de toneelschool van Maastricht (1980). Nadien speelde zij bij diverse gezelschappen en in vrije producties van o.a. het RO-theater, Fact, de Appel, het Nationaal Toneel en De Theatercompagnie. Samen met collega’s maakte zij (muziektheater)voorstellingen voor het kleine theatercircuit vanuit het werk van bijvoorbeeld Gertrude Stein, Anton Tsjechov en Christa Wolf. Zij werkte mee aan hoorspelen, luisterboeken en de nationale gedichten-telefoonlijn. Tegenwoordig werkt zij ook als actrice in communicatietrainingen en is zij regelmatig te zien in series als A’dam - E.V.A., Baantjer en Pleidooi.